Cai sữa cho bé có thể là cuộc vật lộn đầy mệt mỏi giữa mẹ và trẻ nếu không thực hiện đúng cách. Làm đâu là cách cai sữa cho con dễ dàng mà hiệu quả? Khi nào nên cai sữa cho bé và khi nào thì không nên? Cùng Huggies và bác sỹ Nguyễn Phước Mỹ Linh tìm hiểu các cách cai sữa cho bé trong bài viết sau mẹ nhé!

Tham khảo: Trẻ mấy tháng ăn được sữa chua?

1. Thời điểm hay độ tuổi phù hợp để cai sữa cho bé

Cai sữa được định nghĩa là sự thay thế dần sữa mẹ bằng các nguồn dinh dưỡng khác. Việc cai sữa có thể xuất phát từ quyết định của trẻ hoặc của mẹ hoặc do hai mẹ con cùng mong muốn. Hầu hết trẻ thường tự cai sữa trong thời gian từ hai đến bốn tuổi.

Các mẹ đặc biệt chú ý trẻ dưới 12 tháng tuổi tự cai sữa là điều không bình thường, cần đưa trẻ đi khám nhé! Thời gian của quá trình cai sữa ở mỗi trẻ khác nhau. Một số trẻ sẽ cai sữa nhanh chóng trong khi những trẻ khác sẽ mất vài tháng để cai sữa hoàn toàn.

Tham khảo: Chăm sóc trẻ mọc răng

Vậy có bắt buộc phải cai sữa nếu mẹ và con đều không muốn? Tổ chức Y tế Thế giới khuyên phụ nữ nên tiếp tục cho con bú một phần đến hai năm và hơn thế nữa đến khi nào muốn ngừng cũng được. Lợi ích của việc nuôi con bằng sữa mẹ vẫn tồn tại trong thời gian tiếp tục này. Thật sai lầm khi cai sữa cho bé vì nghĩ sữa mẹ đã hết chất dinh dưỡng mà thay thế sữa công thức nhé! Khuyến cáo mới nhất hiện nay: không có độ tuổi cụ thể nào nên cai sữa cho trẻ hoàn toàn, và việc tiếp tục cho trẻ bú mẹ không có hại cho sự phát triển của trẻ.

Tham khảo: Trẻ sơ sinh bị rụng tóc vành khăn có đáng lo không?

2. Lưu ý khi cai sữa cho bé

Cai sữa có thể là thời gian rất dễ xúc động đối với mẹ và bé. Đó không chỉ là sự chuyển đổi sang một phương pháp cho ăn khác mà là sự thay đổi quá trình gắn kết đặc biệt giữa mẹ và con. Ngay cả khi cả hai đã sẵn sàng cho quá trình cai sữa cho bé, cảm giác buồn bã vẫn có thể không tránh khỏi. Thậm chí một số phụ nữ có cảm giác tội lỗi, hụt hẫng. Mẹ đừng lo lắng, đây chỉ là một phản ứng bình thường, và bạn nên cảm thấy tự hào vì đã cho con bú mẹ, đồng nghĩa với mang đến một khởi đầu tuyệt vời cho sức khỏe và hạnh phúc của con bạn sau này.

Tham khảo: Trẻ sơ sinh bị đau bụng: nguyên nhân và cách chữa

Trong quá trình cai sữa cho trẻ, con bạn có thể cần nhiều thời gian quan tâm và âu yếm hơn để bù lại mối gắn kết giữa mẹ và con. Thậm chí con có thể đòi bú mẹ lại sau khi gần như cai sữa hoàn toàn, điều này cũng không có gì nghiêm trọng, mẹ hãy thoải mái đáp ứng cho bé nhé!

Tham khảo: Cách xử lý khi trẻ bị dị ứng bố mẹ cần biết

Sẽ dễ dàng nhất cho bạn và con bạn nếu cai sữa từ từ, trong vài tuần, vài tháng hoặc thậm chí lâu hơn. Việc cai sữa cho bé đột ngột chỉ nên được xem xét trong những trường hợp đặc biệt. Khi cai sữa, các mẹ nên quan sát kỹ ngực của mình xem có dấu hiệu đau, tấy đỏ hoặc căng tức không. Đây có thể là dấu hiệu của tắc các ống dẫn sữa hoặc nhiễm trùng. Không nên cai sữa đột ngột vì dễ gây căng tắc sữa, viêm tuyến sữa. Nếu phải ngừng cho con bú ngay lập tức vì lý do y tế hoặc lý do khác, có thể vắt sữa bằng tay hoặc hút sữa vài lần mỗi ngày cho đến khi bầu ngực cảm thấy thoải mái và việc sản xuất sữa sẽ giảm dần trong vài ngày tới. Thuốc giảm đau không kê đơn như acetaminophen hoặc ibuprofen có thể hữu ích. Chườm lạnh hoặc gói gel bôi lên ngực cũng có thể giúp mẹ thoải mái hơn.

Tham khảo: Lấy ráy tai cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Con không chịu bú mẹ, điều đó có nghĩa là trẻ đã sẵn sàng cai sữa? Không, nhất là khi trẻ dưới 12 tháng hoặc khi trẻ trên 12 tháng nhưng ăn dặm chưa đủ nhu cầu. Đôi khi trẻ bỏ bú tạm thời do mọc răng, nhiễm trùng tai hoặc bệnh khác. Nếu mẹ không thể tìm ra lý do trẻ bỏ bú, hãy đến gặp bác sĩ và không quên hút sữa để mẹ không căng sữa gây tắc ống dẫn sữa, đồng thời không bị mất sữa cho trẻ bú sau giai đoạn bỏ bú tạm thời này nhé.

3. Các cách cai sữa cho bé hiệu quả

Cai sữa cần có thời gian, hãy nương theo nhu cầu của mẹ và bé. Một số nguyên tắc sau giúp mẹ cai sữa thật nhẹ nhàng:

• Đừng chủ động cho trẻ bú khi trẻ không yêu cầu, cũng đừng từ chối khi trẻ đòi hỏi. Đơn giản như vậy mẹ sẽ làm dãn các cữ bú 1 cách tự nhiên và nhẹ nhàng nhất.
• Đánh lạc hướng: hãy thử cho trẻ ăn một món ăn nhẹ, nước, một món đồ chơi yêu thích hoặc đi vào một căn phòng khác, hoặc chơi với người thân khác không phải là mẹ nhằm đánh lạc hướng cảm giác thèm bú mẹ của trẻ. Trẻ con rất tò mò và thích khám phá điều mới lạ, dựa vào đặc điểm này cũng giúp trẻ cai sữa hiệu quả.
• Khi mẹ đã sẵn sàng cai sữa, nên tiến hành bỏ dần 1 cữ bú sau mỗi hai đến năm ngày, hoặc kéo dài thời gian giữa các lần cho bú. Có thể cai sữa cho trẻ vào ban ngày, nhưng vẫn tiếp tục cho trẻ bú vào ban đêm hoặc trước khi đi ngủ. Sau đó, bắt đầu từ chối cho bú mẹ một số cữ trong ngày. Bạn có thể chọn một vài cữ cho bú mẹ như buổi sáng, giờ ngủ trưa và trước giờ đi ngủ tối. Ba thời điểm này giúp trẻ dễ đi vào giấc ngủ hơn, vì việc cho con bú sẽ giúp trẻ dễ ngủ.
• Nói chuyện với bé về việc cai sữa: Vì bây giờ bé con có thể hiểu rất nhiều, hãy giải thích rằng mẹ sẽ cho bé bú ít hơn. Mẹ sẽ cho con uống sữa, và mẹ cũng uống sữa giống con nè, con đã lớn không còn bú mẹ nữa, trưởng thành hơn giống như anh chị em.
• Thay thế bú mẹ bằng bú bình hoặc dùng cốc uống sữa có tay cầm và vòi hút. Mẹ nên chọn loại bình sữa có núm ti mềm gần như ti mẹ thì trẻ sẽ dễ chấp nhận hơn. Khi tập bú bình không nên để trẻ quá đói vì trẻ sẽ dễ cáu gắt và mất kiên nhẫn, nên để bố hoặc người thân thay thế mẹ cho trẻ bú bình vì một số trẻ có thể không chịu bú bình nếu mẹ ở gần. Ban đầu, nên cho bú bằng sữa mẹ vắt ra thì trẻ sẽ dễ dàng chấp nhận hơn vì mùi vị của sữa đã quen thuộc. Sau khi quen với bú bình, nếu trẻ lớn hơn 12 tháng, mẹ có thể cho trẻ uống sữa bò tươi thay cho sữa công thức. Không nên để trẻ bú bình khi đang ngủ vì có thể dẫn đến “sâu răng do bú bình” và không được khuyến khích.

Tham khảo: Đau mắt đỏ ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

• Dành nhiều thời gian hơn cho bé: bé cai sữa nên chắc chắn sẽ rất nhớ mẹ, thậm chí hụt hẫng giống như mẹ. Những cái ôm ấm áp, dỗ dành, vuốt ve, hát ru…đều cần thiết cho cả bé và mẹ đấy. Bé sẽ rất được an ủi và vơi bớt cảm giác nhớ mẹ, còn mẹ sẽ tìm được những cách mới để gần gũi và kết nối yêu thương với bé.
• Việc cai sữa chỉ nên thực hiện khi trẻ ăn dặm tốt, khi đó, thức ăn dặm sẽ thay thế nhu cầu dich dưỡng của sữa mẹ. Khi con được khoảng sáu tháng tuổi, bác sĩ sẽ khuyên nên bắt đầu cho trẻ làm quen với thức ăn dặm. Việc đưa thức ăn rắn vào chế độ ăn của trẻ có thể hỗ trợ quá trình cai sữa một cách tự nhiên. Ngũ cốc cho trẻ sơ sinh bổ sung sắt thường được giới thiệu đầu tiên. Ngũ cốc gạo là lựa chọn phổ biến nhất vì nó dễ tiêu hóa và ít có khả năng gây dị ứng nhất. Nếu trẻ dung nạp ngũ cốc tốt, mẹ có thể bắt đầu cho trẻ ăn trái cây và rau củ. Thêm từng loại thức ăn mới, đợi một vài ngày giữa mỗi loại thức ăn mới và để ý dị ứng thức ăn mỗi khi mẹ bắt đầu một món mới. Đến bảy hoặc tám tháng, em bé có thể bắt đầu thử các loại thức ăn khác như các loại thịt, cá, thức ăn được bày trên bàn và trẻ tự bốc ăn. Tuy nhiên, mẹ nên tránh các loại hạt, nho và những đồ ăn nhỏ khiến bé bị sặc. Mẹ cũng chú ý không cho trẻ dưới 1 tuổi uống mật ong hoặc sữa nguyên chất nhé.

Tham khảo: Trẻ sơ sinh bị nôn trớ

4. Khi nào không nên cai sữa cho bé

Có một số tình huống, nếu có thể, mẹ nên tạm hoãn cai sữa cho bé, đến khi vấn đề được giải quyết:

• Mẹ có tiền sử gia đình bị dị ứng thực phẩm, hãy nói chuyện với bác sĩ nhi khoa để có kế hoạch điều trị và phòng ngừa cho trẻ.
• Nếu đó là khoảng thời gian rất căng thẳng đối với gia đình, chẳng hạn như khi mẹ đi làm trở lại hoặc mẹ đang chuyển nhà.
• Nếu con đang bị ốm, tốt hơn là nên đợi cho đến khi trẻ cảm thấy khỏe hơn.

Tham khảo: Bảng chiều cao cân nặng của trẻ sơ sinh

Ngoài ra, mẹ có thể tham khảo thêm thông tin tại chuyên mục Chăm sóc bé hoặc gửi câu hỏi về Góc chuyên gia.

Cai sữa cho bé có thể là cuộc vật lộn đầy mệt mỏi giữa mẹ và trẻ nếu không thực hiện đúng cách. Làm đâu là cách cai sữa cho con dễ dàng mà hiệu quả? Khi nào nên cai sữa cho bé và khi nào thì không nên? Cùng Huggies và bác sỹ Nguyễn Phước Mỹ Linh tìm hiểu các cách cai sữa cho bé trong bài viết sau mẹ nhé!

Tham khảo: Trẻ mấy tháng ăn được sữa chua?

1. Thời điểm hay độ tuổi phù hợp để cai sữa cho bé

Cai sữa được định nghĩa là sự thay thế dần sữa mẹ bằng các nguồn dinh dưỡng khác. Việc cai sữa có thể xuất phát từ quyết định của trẻ hoặc của mẹ hoặc do hai mẹ con cùng mong muốn. Hầu hết trẻ thường tự cai sữa trong thời gian từ hai đến bốn tuổi.

Các mẹ đặc biệt chú ý trẻ dưới 12 tháng tuổi tự cai sữa là điều không bình thường, cần đưa trẻ đi khám nhé! Thời gian của quá trình cai sữa ở mỗi trẻ khác nhau. Một số trẻ sẽ cai sữa nhanh chóng trong khi những trẻ khác sẽ mất vài tháng để cai sữa hoàn toàn.

Tham khảo: Chăm sóc trẻ mọc răng

Vậy có bắt buộc phải cai sữa nếu mẹ và con đều không muốn? Tổ chức Y tế Thế giới khuyên phụ nữ nên tiếp tục cho con bú một phần đến hai năm và hơn thế nữa đến khi nào muốn ngừng cũng được. Lợi ích của việc nuôi con bằng sữa mẹ vẫn tồn tại trong thời gian tiếp tục này. Thật sai lầm khi cai sữa cho bé vì nghĩ sữa mẹ đã hết chất dinh dưỡng mà thay thế sữa công thức nhé! Khuyến cáo mới nhất hiện nay: không có độ tuổi cụ thể nào nên cai sữa cho trẻ hoàn toàn, và việc tiếp tục cho trẻ bú mẹ không có hại cho sự phát triển của trẻ.

Tham khảo: Trẻ sơ sinh bị rụng tóc vành khăn có đáng lo không?

2. Lưu ý khi cai sữa cho bé

Cai sữa có thể là thời gian rất dễ xúc động đối với mẹ và bé. Đó không chỉ là sự chuyển đổi sang một phương pháp cho ăn khác mà là sự thay đổi quá trình gắn kết đặc biệt giữa mẹ và con. Ngay cả khi cả hai đã sẵn sàng cho quá trình cai sữa cho bé, cảm giác buồn bã vẫn có thể không tránh khỏi. Thậm chí một số phụ nữ có cảm giác tội lỗi, hụt hẫng. Mẹ đừng lo lắng, đây chỉ là một phản ứng bình thường, và bạn nên cảm thấy tự hào vì đã cho con bú mẹ, đồng nghĩa với mang đến một khởi đầu tuyệt vời cho sức khỏe và hạnh phúc của con bạn sau này.

Tham khảo: Trẻ sơ sinh bị đau bụng: nguyên nhân và cách chữa

Trong quá trình cai sữa cho trẻ, con bạn có thể cần nhiều thời gian quan tâm và âu yếm hơn để bù lại mối gắn kết giữa mẹ và con. Thậm chí con có thể đòi bú mẹ lại sau khi gần như cai sữa hoàn toàn, điều này cũng không có gì nghiêm trọng, mẹ hãy thoải mái đáp ứng cho bé nhé!

Tham khảo: Cách xử lý khi trẻ bị dị ứng bố mẹ cần biết

Sẽ dễ dàng nhất cho bạn và con bạn nếu cai sữa từ từ, trong vài tuần, vài tháng hoặc thậm chí lâu hơn. Việc cai sữa cho bé đột ngột chỉ nên được xem xét trong những trường hợp đặc biệt. Khi cai sữa, các mẹ nên quan sát kỹ ngực của mình xem có dấu hiệu đau, tấy đỏ hoặc căng tức không. Đây có thể là dấu hiệu của tắc các ống dẫn sữa hoặc nhiễm trùng. Không nên cai sữa đột ngột vì dễ gây căng tắc sữa, viêm tuyến sữa. Nếu phải ngừng cho con bú ngay lập tức vì lý do y tế hoặc lý do khác, có thể vắt sữa bằng tay hoặc hút sữa vài lần mỗi ngày cho đến khi bầu ngực cảm thấy thoải mái và việc sản xuất sữa sẽ giảm dần trong vài ngày tới. Thuốc giảm đau không kê đơn như acetaminophen hoặc ibuprofen có thể hữu ích. Chườm lạnh hoặc gói gel bôi lên ngực cũng có thể giúp mẹ thoải mái hơn.

Tham khảo: Lấy ráy tai cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Con không chịu bú mẹ, điều đó có nghĩa là trẻ đã sẵn sàng cai sữa? Không, nhất là khi trẻ dưới 12 tháng hoặc khi trẻ trên 12 tháng nhưng ăn dặm chưa đủ nhu cầu. Đôi khi trẻ bỏ bú tạm thời do mọc răng, nhiễm trùng tai hoặc bệnh khác. Nếu mẹ không thể tìm ra lý do trẻ bỏ bú, hãy đến gặp bác sĩ và không quên hút sữa để mẹ không căng sữa gây tắc ống dẫn sữa, đồng thời không bị mất sữa cho trẻ bú sau giai đoạn bỏ bú tạm thời này nhé.

3. Các cách cai sữa cho bé hiệu quả

Cai sữa cần có thời gian, hãy nương theo nhu cầu của mẹ và bé. Một số nguyên tắc sau giúp mẹ cai sữa thật nhẹ nhàng:

• Đừng chủ động cho trẻ bú khi trẻ không yêu cầu, cũng đừng từ chối khi trẻ đòi hỏi. Đơn giản như vậy mẹ sẽ làm dãn các cữ bú 1 cách tự nhiên và nhẹ nhàng nhất.
• Đánh lạc hướng: hãy thử cho trẻ ăn một món ăn nhẹ, nước, một món đồ chơi yêu thích hoặc đi vào một căn phòng khác, hoặc chơi với người thân khác không phải là mẹ nhằm đánh lạc hướng cảm giác thèm bú mẹ của trẻ. Trẻ con rất tò mò và thích khám phá điều mới lạ, dựa vào đặc điểm này cũng giúp trẻ cai sữa hiệu quả.
• Khi mẹ đã sẵn sàng cai sữa, nên tiến hành bỏ dần 1 cữ bú sau mỗi hai đến năm ngày, hoặc kéo dài thời gian giữa các lần cho bú. Có thể cai sữa cho trẻ vào ban ngày, nhưng vẫn tiếp tục cho trẻ bú vào ban đêm hoặc trước khi đi ngủ. Sau đó, bắt đầu từ chối cho bú mẹ một số cữ trong ngày. Bạn có thể chọn một vài cữ cho bú mẹ như buổi sáng, giờ ngủ trưa và trước giờ đi ngủ tối. Ba thời điểm này giúp trẻ dễ đi vào giấc ngủ hơn, vì việc cho con bú sẽ giúp trẻ dễ ngủ.
• Nói chuyện với bé về việc cai sữa: Vì bây giờ bé con có thể hiểu rất nhiều, hãy giải thích rằng mẹ sẽ cho bé bú ít hơn. Mẹ sẽ cho con uống sữa, và mẹ cũng uống sữa giống con nè, con đã lớn không còn bú mẹ nữa, trưởng thành hơn giống như anh chị em.
• Thay thế bú mẹ bằng bú bình hoặc dùng cốc uống sữa có tay cầm và vòi hút. Mẹ nên chọn loại bình sữa có núm ti mềm gần như ti mẹ thì trẻ sẽ dễ chấp nhận hơn. Khi tập bú bình không nên để trẻ quá đói vì trẻ sẽ dễ cáu gắt và mất kiên nhẫn, nên để bố hoặc người thân thay thế mẹ cho trẻ bú bình vì một số trẻ có thể không chịu bú bình nếu mẹ ở gần. Ban đầu, nên cho bú bằng sữa mẹ vắt ra thì trẻ sẽ dễ dàng chấp nhận hơn vì mùi vị của sữa đã quen thuộc. Sau khi quen với bú bình, nếu trẻ lớn hơn 12 tháng, mẹ có thể cho trẻ uống sữa bò tươi thay cho sữa công thức. Không nên để trẻ bú bình khi đang ngủ vì có thể dẫn đến “sâu răng do bú bình” và không được khuyến khích.

Tham khảo: Đau mắt đỏ ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

• Dành nhiều thời gian hơn cho bé: bé cai sữa nên chắc chắn sẽ rất nhớ mẹ, thậm chí hụt hẫng giống như mẹ. Những cái ôm ấm áp, dỗ dành, vuốt ve, hát ru…đều cần thiết cho cả bé và mẹ đấy. Bé sẽ rất được an ủi và vơi bớt cảm giác nhớ mẹ, còn mẹ sẽ tìm được những cách mới để gần gũi và kết nối yêu thương với bé.
• Việc cai sữa chỉ nên thực hiện khi trẻ ăn dặm tốt, khi đó, thức ăn dặm sẽ thay thế nhu cầu dich dưỡng của sữa mẹ. Khi con được khoảng sáu tháng tuổi, bác sĩ sẽ khuyên nên bắt đầu cho trẻ làm quen với thức ăn dặm. Việc đưa thức ăn rắn vào chế độ ăn của trẻ có thể hỗ trợ quá trình cai sữa một cách tự nhiên. Ngũ cốc cho trẻ sơ sinh bổ sung sắt thường được giới thiệu đầu tiên. Ngũ cốc gạo là lựa chọn phổ biến nhất vì nó dễ tiêu hóa và ít có khả năng gây dị ứng nhất. Nếu trẻ dung nạp ngũ cốc tốt, mẹ có thể bắt đầu cho trẻ ăn trái cây và rau củ. Thêm từng loại thức ăn mới, đợi một vài ngày giữa mỗi loại thức ăn mới và để ý dị ứng thức ăn mỗi khi mẹ bắt đầu một món mới. Đến bảy hoặc tám tháng, em bé có thể bắt đầu thử các loại thức ăn khác như các loại thịt, cá, thức ăn được bày trên bàn và trẻ tự bốc ăn. Tuy nhiên, mẹ nên tránh các loại hạt, nho và những đồ ăn nhỏ khiến bé bị sặc. Mẹ cũng chú ý không cho trẻ dưới 1 tuổi uống mật ong hoặc sữa nguyên chất nhé.

Tham khảo: Trẻ sơ sinh bị nôn trớ

4. Khi nào không nên cai sữa cho bé

Có một số tình huống, nếu có thể, mẹ nên tạm hoãn cai sữa cho bé, đến khi vấn đề được giải quyết:

• Mẹ có tiền sử gia đình bị dị ứng thực phẩm, hãy nói chuyện với bác sĩ nhi khoa để có kế hoạch điều trị và phòng ngừa cho trẻ.
• Nếu đó là khoảng thời gian rất căng thẳng đối với gia đình, chẳng hạn như khi mẹ đi làm trở lại hoặc mẹ đang chuyển nhà.
• Nếu con đang bị ốm, tốt hơn là nên đợi cho đến khi trẻ cảm thấy khỏe hơn.

Tham khảo: Bảng chiều cao cân nặng của trẻ sơ sinh

Ngoài ra, mẹ có thể tham khảo thêm thông tin tại chuyên mục Chăm sóc bé hoặc gửi câu hỏi về Góc chuyên gia.