Theo chuyên gia dinh dưỡng, để khắc phục triệt để tình trạng bé chậm tăng cân cần tìm ra nguyên nhân và xử trí kịp thời. Nếu trẻ chậm tăng cân hoặc trẻ không tăng cân, ba mẹ hãy tìm hiểu xem bé rơi vào trường hợp nào dưới đây và khắc phục nhé!
Cùng với chiều cao, cân nặng được xem là một trong những chỉ số để đánh giá sự phát triển của trẻ có bình thường không. Vì vậy, nếu trẻ chậm tăng cân, đặc biệt trong thời gian dài, đây là dấu hiệu cảnh báo cơ thể trẻ bị thiếu hụt dinh dưỡng hoặc trẻ mắc phải bệnh lý liên quan cần can thiệp kịp thời. Nếu không, có thể dẫn tới trẻ bị suy dinh dưỡng thấp còi, hệ thống miễn dịch bị suy giảm, chậm phát triển trí não…
Bé tăng cân chậm hay bé không tăng cân có thể dẫn tới nhiều hệ lụy sức khỏe, do đó cha mẹ không nên chủ quan
Dấu hiệu nhận biết bé chậm tăng cân
Một trong những dấu hiệu trẻ chậm tăng cân rõ ràng nhất là kích thước. Con của bạn nhỏ hơn nhiều so với những đứa trẻ khác cùng tuổi. Kích thước có thể là cân nặng, chiều cao, kích thước đầu hoặc cả ba.
Đối với trẻ sơ sinh, nếu bé có các biểu hiện sau đây, rất có thể em bé bị chậm tăng cân:
- Trẻ sơ sinh tăng cân ít hơn 18g/ngày; (Bình thường trung bình mỗi ngày bé sẽ tăng 20 – 30g cân nặng)
- Trẻ sụt cân và không phục hồi được cân nặng sau 3 tuần;
Nếu em bé của bạn không được cung cấp đủ calo, bạn có thể nhận thấy các triệu chứng sau:
- Bé mất hứng thú với thế giới xung quanh, không vui vẻ, mắt có nét lo lắng và da nhăn;
- Bé ngủ thường xuyên hơn và giấc dài hơn;
- Bé lờ đờ, thường xuyên quấy khóc (Hay khóc thét hoặc đôi khi the thé yếu ớt);
- Nước tiểu đặc và có màu vàng đậm;
- Trẻ ít đi ngoài, hay thậm chí nhiều ngày không đi ngoài;
- Đường tăng trưởng của trẻ không tăng đều;
- Trẻ chậm hoặc bỏ qua các cột mốc quan trọng: Trẻ không biết lật, chậm ngồi hoặc đi so với những đứa bé khác cùng tuổi.
Trẻ chậm tăng cân (biểu hiện rõ nhất là biếng ăn) nếu không được phát hiện sớm và có biện pháp can thiệp – bổ sung dưỡng chất kịp thời, nhất là giai đoạn 5 năm đầu đời, không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển thể trạng mà còn ảnh hưởng đến trí thông minh của trẻ trong tương lai.
Nguyên nhân trẻ chậm tăng cân
Nguyên nhân bé chậm tăng cân có thể à do trẻ không hấp thu đủ chất dinh dưỡng hoặc do ảnh hưởng của quá trình mang thai (Suy dinh dưỡng bào thai, trẻ sơ sinh nhẹ cân, Sinh non, dị tật bẩm sinh,…)
PGS.TS.BS Lê Bạch Mai cho biết, tùy theo độ tuổi sẽ có những nguyên nhân trẻ chậm tăng cân khác nhau. Trong đó, các nguyên nhân thường gặp nhất là:
1. Chất và lượng sữa không phù hợp
Với trẻ bú sữa mẹ: Mẹ ít sữa, bị mất sữa hoặc sữa không đủ dinh dưỡng do chế độ ăn uống kiêng khem quá mức, cơ thể luôn trong trạng thái mệt mỏi, căng thẳng… Hoặc mẹ cho trẻ bú không đủ lượng sữa theo khuyến nghị và cho trẻ bú không đúng cách.
Với trẻ bú sữa công thức: Mẹ chọn loại sữa công thức không phù hợp với độ tuổi hoặc khẩu vị khiến trẻ lười bú, bú ít so với khuyến nghị. Hoặc mẹ pha sữa quá loãng chưa đủ cung cấp năng lượng và dinh dưỡng cần thiết mà cơ thể cần. Hoặc mẹ pha sữa quá đặc gây ảnh hưởng tới hệ tiêu hóa khiến trẻ không hấp thu được dưỡng chất để phát triển.
2. Mẹ mắc sai lầm khi chế biến thực phẩm, cho trẻ ăn uống
Khi thấy bé chậm tăng cân, đa phần các bạn mẹ sẽ tẩm bổ cho bé thêm nhiều các loại thực phẩm giàu chất đạm. Vì cho rằng ăn nhiều thực phẩm giàu protein sẽ tốt cho trẻ chậm tăng cân. Đây là sai lầm thường mắc phải của bậc phụ huynh khi nuôi con.
Cho trẻ ăn quá nhiều đạm vô tình khiến trẻ trở nên biếng ăn, chưa kể còn ảnh hưởng đến gan và thận do phải làm việc quá sức.
Lạm dụng nước hầm xương, thịt để nấu cháo, chế biến món ăn cho trẻ (không cho con ăn cả “xác” thực phẩm) vì nghĩ rằng loại nước này giàu dinh dưỡng, tốt cho trẻ. Thực chất, nước hầm xương chứa rất ít dưỡng chất.
Cho trẻ ăn quá nhiều thực phẩm giàu đạm cũng có thể khiến trẻ chậm tăng cân
3. Trẻ thiếu vitamin và khoáng chất
Thực tế, có không ít trường hợp bé chậm tăng cân, thấp bé so với các bạn cùng tuổi do chế độ ăn uống hàng ngày không đảm bảo hoặc thiếu hụt vitamin và khoáng chất quan trọng đối với sự phát triển như sắt, kẽm, canxi, kali, vitamin A, B, D…
Trẻ chậm tăng cân còn do cơ thể thiếu vitamin và khoáng chất
4. Trẻ mắc các vấn đề bệnh lý
Bệnh về đường tiêu hóa: Bé chậm tăng cân do mắc các vấn đề về đường tiêu hóa như rối loạn tiêu hóa, táo bón, cơ thể kém hấp thu, hay nôn trớ, trào ngược dạ dày thực quản, bất dung nạp lactose,… gây ảnh hưởng đến tiêu hóa và kém hấp thu dinh dưỡng ở trẻ.
Bị nhiễm ký sinh trùng đường ruột: Giun, sán sống ký sinh trong đường ruột và hút hết mọi dưỡng chất trẻ ăn vào;
Bệnh lý miệng – hầu – họng;
Bệnh tim bẩm sinh,…
5. Trẻ biếng ăn
Tình trạng lười/chán hoặc biếng ăn ở trẻ cũng khiến cân nặng đứng yên một chỗ mãi không tăng. Do biếng ăn nên các dưỡng chất nạp vào cơ thể không đủ cho sự phát triển, vận động hàng ngày vì vậy khiến trẻ chậm tăng cân.
6. Trẻ quá hiếu động
Hiếu động hoặc hiếu động quá mức bình thường sẽ khiến tốc độ trao đổi chất diễn ra nhanh chóng, điều này khiến cơ thể trẻ tiêu hao nhiều năng lượng. Việc cơ thể tiêu hao nhiều năng lượng trong khi lượng dưỡng chất nạp vào cơ thể không đủ, thiếu hụt cũng sẽ khiến trẻ chậm tăng cân. Việc ham chơi và mất tập trung khi ăn làm trầm trọng thêm tình trạng chậm tăng cân ở trẻ.
7. Sai lầm trong cách chăm sóc trẻ
Khi bé chậm tăng cân, mẹ thường xuyên cho bé ăn cháo dinh dưỡng nấu sẵn. Bận rộn không có thời gian chuẩn bị bữa ăn cho trẻ chu đáo nhiều mẹ chọn giải pháp cho trẻ ăn cháo dinh dưỡng nấu sẵn để tiết kiệm thời gian.
Chuyên gia khuyến cáo, nếu cho trẻ ăn cháo dinh dưỡng nấu sẵn thường xuyên sẽ khiến trẻ bị thiếu hụt dinh dưỡng ảnh hưởng tới sự phát triển cân nặng và chiều cao. Chưa kể, trẻ ăn thực phẩm không an toàn có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa non nớt.
Nguyên nhân khiến trẻ chậm tăng cân theo từng độ tuổi
Tất cả bậc làm cha làm mẹ đều mong muốn con mình tăng cần đều đặn. Bởi đây là một trong những dấu hiệu cho thấy trẻ có sức khỏe ổn định và phát triển khỏe mạnh. Tuy nhiên, nhiều phụ huynh đặc nặng và lo lắng thái quá về cân nặng của trẻ. Với mong muốn con bụ bẫm hơn, cha mẹ tìm mọi cách chữa biếng ăn cho trẻ (như cho con ăn thịt cóc để chữa biếng ăn, hay sử dụng thực phẩm chức năng trị biếng ăn, tăng cân cho trẻ,…). Việc thúc ép trẻ ăn có thể dẫn đến tăng cân thiếu kiểm soát, thừa cân và béo phì.
Khi bé chậm tăng cân, đặc biệt ở những cột mốc sau đây, mẹ cần thật sáng suốt và chăm con đúng cách, giúp tăng phát triển khỏe mạnh.
Các chuyên gia chia sẻ các giai đoạn “điển hình” có thể khiến bé không hoặc chậm tăng cân:
Giai đoạn 5 – 7 ngày đầu đời
Các số liệu nghiên cứu cho thấy, trong khoảng thời gian sau sinh 5 – 7 ngày, hầu hết trẻ sẽ chậm tăng cân, không tăng cân hoặc sụt giảm cân nặng… Nếu trẻ bú sữa mẹ có thể giảm 7 – 10% cân nặng so với lúc mới sinh và 5% nếu bú sữa công thức.
Một tuần đầu sau sinh hầu hết trẻ đều chậm tăng cân
Giai đoạn trẻ mọc răng
Tùy theo thể trạng, hiện tượng mọc răng có thể xảy ra sớm nhất khi trẻ được 4 tháng tuổi. Mọc răng có thể “kéo theo” các hệ quả ở trẻ như tướt mọc răng (đi ngoài lỏng và liên tục nhiều ngày), trẻ bị sốt, mệt mỏi, hay quấy khóc, lười bú…
Giai đoạn trẻ ăn dặm và hạn chế bú/cai sữa mẹ
6 tháng tuổi trẻ được khuyến khích nên ăn dặm để cung cấp thêm dưỡng chất cho quá trình phát triển. Tuy nhiên, đây là giai đoạn “chuyển giao” từ ăn thức ăn lỏng hoàn toàn (sữa mẹ/sữa công thức) sang chế độ ăn đặc hơn khiến trẻ không quen nên có thể biếng ăn hoặc cơ thể không hấp thu cũng dẫn đến tình trạng trẻ chậm tăng cân. Hơn nữa, nhiều mẹ “ngộ nhận” trẻ ăn dặm thì không cần bú sữa mẹ/công thức nên đã cai sữa hoặc giảm lượng sữa cho bé bú cũng gây ảnh hưởng đến cân nặng.
Giai đoạn trẻ đi mẫu giáo
Đây cũng được xem là “cột mốc” mà cân nặng của trẻ có thể giảm hoặc “đứng yên tại chỗ”, lý do là trẻ đột ngột đổi sang môi trường sinh hoạt mới, người chăm sóc mới, dễ mắc bệnh… Tuy nhiên, tình trạng bé chậm tăng cân chỉ xảy ra thời gian đầu, sau khoảng 3 – 5 tháng khi trẻ đã thích nghi dần với môi trường mới thì sẽ bắt đầu tăng cân trở lại.
Những yếu tố nguy cơ khiến trẻ tăng cân chậm
Bên cạnh những nguyên nhân khiến trẻ chậm tăng cân nêu trên, một số yếu tố nguy cơ dưới đây cũng được cho là góp phần ảnh hưởng đến cân nặng của trẻ:
1. Trẻ sinh non, sinh không đủ tháng
Sinh non làm tăng nguy cơ khiến bé chậm tăng cân. Hầu hết trẻ sinh non thường gặp phải tình trạng chậm tăng cân. Những trẻ chào đời trước ngày dự sinh, sinh non trong khoảng 28 – 37 tuần thai không chỉ nhẹ cân, chậm tăng cân mà còn gặp một số vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác. Đó là: sức đề kháng yếu kém, rối loạn tiêu hóa, thân nhiệt, chậm phát triển trí não…
2. Yếu tố di truyền
Một số ý kiến cho rằng trẻ nhẹ/chậm tăng cân không liên quan tới yếu tố di truyền. Nhưng nhiều nghiên cứu đã chỉ ra, di truyền cũng có ảnh hưởng trực tiếp đến tình trạng suy dinh dưỡng, cân nặng ở trẻ. Nhất là trẻ được sinh ra bởi những cha mẹ thấp bé, nhẹ cân. Tuy nhiên, tình trạng nhẹ cân do di truyền có thể được cải thiện nếu trẻ được chăm sóc dinh dưỡng phù hợp.
3. Bệnh vàng da
Hầu hết những trẻ sinh non đều có nguy cơ bị vàng da sau sinh. Những trẻ mắc bệnh vàng da luôn có cảm giác muốn ngủ, ngủ li bì, mê man và lười biếng bú (ngay cả khi đã đánh thức trẻ dậy). Việc trẻ ngủ nhiều không ăn tất nhiên cân nặng cũng bị ảnh hưởng. (1)
4. Bé hay bị nôn trớ
Việc nôn trớ liên tục sau khi bú sữa/ hoặc ăn uống thường khiến trẻ luôn cảm thấy mệt mỏi, khó chịu, sợ ăn/uống do cổ họng bị kích thích. Tình trạng cũng được xem là yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến sự phát triển cân nặng của trẻ.
Nôn trớ là một trong những nguyên nhân khiến trẻ chậm tăng cân
Những ảnh hưởng nghiêm trọng khi trẻ chậm tăng cân
PGS.TS.BS Lê Bạch Mai cho biết, trẻ bị thiếu hụt dưỡng chất, chậm tăng cân không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất, mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển trí não và dễ mắc bệnh hơn trẻ có cân nặng bình thường. Cụ thể:
1. Trẻ dễ mắc bệnh
Bé chậm tăng cân khiến trẻ dễ mắc bệnh. Biếng ăn, chậm tăng cân sẽ khiến cơ thể suy nhược, sức đề kháng giảm sút… đây là điều kiện thuận lợi để vi khuẩn, vi rút xâm nhập vào cơ thể và gây bệnh. Nếu chậm tăng cân kéo dài trẻ sẽ có các nguy cơ mắc nhiễm trùng hô hấp, rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy… và bệnh thường kéo dài, rất lâu khỏi.
2. Chậm phát triển thể chất
Cơ thể không được cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng để đảm bảo cho quá trình phát triển sẽ khiến các cơ quan quan trọng có sự… khựng lại. Đáng nói, chậm tăng cân, chậm phát triển thể chất nếu xảy ra trong giai đoạn 5 năm đầu đời sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển tầm vóc của trẻ trong tương lai.
3. Ảnh hưởng đến sự hoàn thiện và phát triển trí não
Không chỉ khiến sức đề kháng suy yếu, trẻ chậm phát triển thể chất, chậm tăng cân còn ảnh hưởng đến sự phát triển trí não, sự linh hoạt, nhanh nhẹn của trẻ. Do các dưỡng chất tối cần thiết với trí não như DHA, sắt, i-ốt, chất béo, chất bột đường… không được cung cấp đầy đủ.
Trẻ ở độ tuổi 0 – 3 tuổi được xem là giai đoạn vàng phát triển. Bởi lẽ, các chỉ số như chiều cao, cân nặng, trí não phụ thuộc rất lớn vào 3 năm đầu đời. Các nhà khoa học đã chứng minh, chiều cao của trẻ ở độ tuổi trưởng thành sẽ gấp đôi chiều cao lúc 2 tuổi. Ví dụ: nếu 2 tuổi trẻ cao được 80cm thì khi trưởng thành trẻ sẽ có thể cao từ 160cm trở lên.
Do đó, giai đoạn từ sơ sinh đến 3 tuổi trẻ cần được chăm sóc tốt nhất về dinh dưỡng để phát triển thế chất, trí não. Việc bé chậm tăng cân giai đoạn này nếu không có biện pháp khắc phục, can thiệp sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng tới quá trình phát triển toàn diện của trẻ trong tương lai.
Nhận biết trẻ chậm tăng cân bằng cách nào?
Tình trạng trẻ chậm tăng cân hoặc trẻ không tăng cân được xác định trong khoảng thời gian 3 tháng liên tục. Mẹ có thể tham khảo bảng chiều cao cân nặng chuẩn của trẻ theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) bằng cách tự cân cho trẻ tại nhà hoặc đưa trẻ đi khám sức khỏe định kỳ.
Theo bảng chiều cao và cân nặng của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Biểu đồ tăng trưởng của CDC, tùy theo độ tuổi, trẻ sẽ có những chỉ số khác nhau về chiều cao và cân nặng.
Ví dụ, trẻ 6 tháng tuổi sẽ đạt mức cân nặng khoảng 7,3 – 7,9kg. Theo tính toán, trung bình mỗi tháng trẻ sẽ tăng từ 500 – 800g. Theo đó, nếu trẻ có cân nặng nhẹ hơn (khoảng 20%) so với chuẩn chung, điều này có nghĩa trẻ chậm tăng cân.
Ngoài ra, tình trạng chậm tăng cân của trẻ còn biểu hiện qua việc trẻ thường xuyên mệt mỏi, lười bú, biếng ăn, da xanh xao, tay chân gầy guộc…
Bé chậm tăng cân phải làm sao?
Chậm tăng cân không phải là bệnh, nhưng là yếu tố quan trọng để đánh giá sức khỏe, sự tăng trưởng, phát triển toàn diện của một đứa trẻ. Chậm tăng cân nếu không phát hiện sớm, có giải pháp phục hồi sẽ khiến trẻ suy dinh dưỡng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển.
Bác sĩ dinh dưỡng Nutrihome có một số lời khuyên hữu ích giúp bé tăng cân nhanh lớn, cha mẹ cần lưu tâm:
1. Đa dạng và cân đối chế độ ăn
Nếu nguyên nhân bé chậm tăng cân được xác định do sữa mẹ thiếu dinh dưỡng hoặc do mẹ cho trẻ bú không đúng cách thì cần cải thiện. Theo đó, mẹ nên xây dựng chế độ ăn hợp lý sau sinh. Mẹ có thể đến Nutrihome để tiến hành xét nghiệm thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ nhằm biết sữa mẹ đang thiếu thừa dưỡng chất gì, có đủ lượng sữa hay không. Sau đó, các bác sĩ sẽ tư vấn cho mẹ chế độ dinh dưỡng hợp lý.
Những tuần đầu sau sinh, mẹ nên cho trẻ bú đều đặn cách 2 – 3 tiếng/lần nhằm đảm bảo đủ dinh dưỡng cho trẻ phát triển.
Với trẻ bú sữa công thức, cần chú ý lựa chọn loại sữa phù hợp với độ tuổi và khẩu vị để kích thích trẻ bú, hấp thu dưỡng chất tốt hơn.
Với trẻ ăn dặm, mẹ nên xây dựng thực đơn đa dạng các loại thực phẩm, bên cạnh đó cần chú ý cách chế biến món ăn tránh mất tối đa dưỡng chất cũng như bổ sung lượng chất béo cần thiết cho trẻ trong mỗi bữa ăn. Tránh ép bé ăn quá nhiều so với nhu cầu cơ thể cần hoặc quát mắng khiến bé sợ ăn.
Đa dạng và cân đối chế độ ăn giúp bé tăng cân
2. Tẩy giun 6 tháng một lần cho bé
Tẩy giun định kỳ mỗi 6 tháng lần với trẻ trên 2 tuổi cũng là một trong những giải pháp giúp trẻ tăng cân hiệu quả. Nếu trong cơ thể có giun sán chúng sẽ “hút” nhiều chất dinh dưỡng khiến cơ thể thiếu hụt dưỡng chất, mệt mỏi, biếng ăn, chậm phát triển…
3. Theo dõi tốc độ tăng trưởng của con
Để biết chế độ dinh dưỡng áp dụng cho bé yêu đã phù hợp chưa, cân nặng của bé yêu có đạt chuẩn phát triển chưa cha mẹ có thể tham khảo bảng chiều cao – cân nặng của bé trai và bé gái của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
4. Khuyến khích trẻ vận động đúng cách
Cùng với dinh dưỡng khoa học, vận động – tập luyện đúng cách cũng được xem là chìa khóa giúp trẻ tăng cân khỏe mạnh. Với những trẻ lớn, hãy thường xuyên cho trẻ ra ngoài trời vận động, vui chơi khoảng 30 phút/ngày. Vận động giúp kích thích trẻ ăn ngon hơn, nhiều hơn, từ đó tăng cân.
5. Cải thiện hệ tiêu hóa của trẻ
Hệ tiêu hóa được ví von như một “nhà máy” xử lý thức ăn. Nếu “nhà máy” xử lý thức ăn “có vấn đề”, bị rối loạn sẽ khiến việc hấp thu dưỡng chất không hiệu quả, dẫn đến chậm tăng cân. Do đó, để cải thiện cân nặng của trẻ cần cải thiện chức năng, công suất là việc của “nhà máy” tiêu hóa bằng men vi sinh giúp bổ sung lợi khuẩn probiotics và chất xơ hòa tan từ thực vật prebiotics.
6. Cung cấp thêm vitamin, khoáng chất dưới sự hướng dẫn của bác sĩ
Cuối cùng, để giải quyết tình trạng bé chậm tăng cân hay trẻ không tăng cân, ngoài tuân thủ những hướng dẫn trên mẹ có thể tham khảo thêm ý kiến bác sĩ để bổ sung vitamin và khoáng chất quan trọng cho cơ thể.
Bổ sung đúng cách vitamin D, canxi, kẽm, sắt, đồng, kali… vừa giúp cải thiện cân nặng của trẻ nhanh chóng, hiệu quả vừa hạn chế nguy cơ còi xương, thấp bé, tăng phát triển trí tuệ.
7. Nên cho trẻ khám sức khỏe định kỳ
Đây là cách tốt nhất để tìm hiểu nguyên nhân tại sao trẻ không tăng cân. Mẹ nên đưa con đến các trung tâm dinh dưỡng uy tín để được các bác sĩ tư vấn lời khuyên và đưa ra giải pháp tốt nhất giúp con tăng cân đều đặn, luôn khỏe mạnh và phát triển toàn diện.
Hy vọng với những thông tin hữu ích mà bài viết đã chia sẻ, cha mẹ phần nào giảm bớt nỗi lo khi bé chậm tăng cân. Khi trẻ chậm tăng cân, cha mẹ cần giữ bình tĩnh và sáng suốt để tìm ra giải pháp phù hợp cho con mình. Xây dựng thực đơn giàu dinh dưỡng phù hợp với độ tuổi của trẻ để thúc đẩy tăng trưởng và giúp bé yêu tăng cân. Nếu mẹ lo lắng con bị suy dinh dưỡng hoặc đã thử nhiều cách nhưng tình trạng trẻ không tăng cân vẫn tiếp diễn, hãy đưa bé đến gặp bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng để tìm nguyên nhân và cách giải quyết tốt nhất. Chúc bé hay ăn chóng lớn, mạnh khỏe mẹ hết lo.
Theo chuyên gia dinh dưỡng, để khắc phục triệt để tình trạng bé chậm tăng cân cần tìm ra nguyên nhân và xử trí kịp thời. Nếu trẻ chậm tăng cân hoặc trẻ không tăng cân, ba mẹ hãy tìm hiểu xem bé rơi vào trường hợp nào dưới đây và khắc phục nhé!
Cùng với chiều cao, cân nặng được xem là một trong những chỉ số để đánh giá sự phát triển của trẻ có bình thường không. Vì vậy, nếu trẻ chậm tăng cân, đặc biệt trong thời gian dài, đây là dấu hiệu cảnh báo cơ thể trẻ bị thiếu hụt dinh dưỡng hoặc trẻ mắc phải bệnh lý liên quan cần can thiệp kịp thời. Nếu không, có thể dẫn tới trẻ bị suy dinh dưỡng thấp còi, hệ thống miễn dịch bị suy giảm, chậm phát triển trí não…
Bé tăng cân chậm hay bé không tăng cân có thể dẫn tới nhiều hệ lụy sức khỏe, do đó cha mẹ không nên chủ quan
Dấu hiệu nhận biết bé chậm tăng cân
Một trong những dấu hiệu trẻ chậm tăng cân rõ ràng nhất là kích thước. Con của bạn nhỏ hơn nhiều so với những đứa trẻ khác cùng tuổi. Kích thước có thể là cân nặng, chiều cao, kích thước đầu hoặc cả ba.
Đối với trẻ sơ sinh, nếu bé có các biểu hiện sau đây, rất có thể em bé bị chậm tăng cân:
- Trẻ sơ sinh tăng cân ít hơn 18g/ngày; (Bình thường trung bình mỗi ngày bé sẽ tăng 20 – 30g cân nặng)
- Trẻ sụt cân và không phục hồi được cân nặng sau 3 tuần;
Nếu em bé của bạn không được cung cấp đủ calo, bạn có thể nhận thấy các triệu chứng sau:
- Bé mất hứng thú với thế giới xung quanh, không vui vẻ, mắt có nét lo lắng và da nhăn;
- Bé ngủ thường xuyên hơn và giấc dài hơn;
- Bé lờ đờ, thường xuyên quấy khóc (Hay khóc thét hoặc đôi khi the thé yếu ớt);
- Nước tiểu đặc và có màu vàng đậm;
- Trẻ ít đi ngoài, hay thậm chí nhiều ngày không đi ngoài;
- Đường tăng trưởng của trẻ không tăng đều;
- Trẻ chậm hoặc bỏ qua các cột mốc quan trọng: Trẻ không biết lật, chậm ngồi hoặc đi so với những đứa bé khác cùng tuổi.
Trẻ chậm tăng cân (biểu hiện rõ nhất là biếng ăn) nếu không được phát hiện sớm và có biện pháp can thiệp – bổ sung dưỡng chất kịp thời, nhất là giai đoạn 5 năm đầu đời, không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển thể trạng mà còn ảnh hưởng đến trí thông minh của trẻ trong tương lai.
Nguyên nhân trẻ chậm tăng cân
Nguyên nhân bé chậm tăng cân có thể à do trẻ không hấp thu đủ chất dinh dưỡng hoặc do ảnh hưởng của quá trình mang thai (Suy dinh dưỡng bào thai, trẻ sơ sinh nhẹ cân, Sinh non, dị tật bẩm sinh,…)
PGS.TS.BS Lê Bạch Mai cho biết, tùy theo độ tuổi sẽ có những nguyên nhân trẻ chậm tăng cân khác nhau. Trong đó, các nguyên nhân thường gặp nhất là:
1. Chất và lượng sữa không phù hợp
Với trẻ bú sữa mẹ: Mẹ ít sữa, bị mất sữa hoặc sữa không đủ dinh dưỡng do chế độ ăn uống kiêng khem quá mức, cơ thể luôn trong trạng thái mệt mỏi, căng thẳng… Hoặc mẹ cho trẻ bú không đủ lượng sữa theo khuyến nghị và cho trẻ bú không đúng cách.
Với trẻ bú sữa công thức: Mẹ chọn loại sữa công thức không phù hợp với độ tuổi hoặc khẩu vị khiến trẻ lười bú, bú ít so với khuyến nghị. Hoặc mẹ pha sữa quá loãng chưa đủ cung cấp năng lượng và dinh dưỡng cần thiết mà cơ thể cần. Hoặc mẹ pha sữa quá đặc gây ảnh hưởng tới hệ tiêu hóa khiến trẻ không hấp thu được dưỡng chất để phát triển.
2. Mẹ mắc sai lầm khi chế biến thực phẩm, cho trẻ ăn uống
Khi thấy bé chậm tăng cân, đa phần các bạn mẹ sẽ tẩm bổ cho bé thêm nhiều các loại thực phẩm giàu chất đạm. Vì cho rằng ăn nhiều thực phẩm giàu protein sẽ tốt cho trẻ chậm tăng cân. Đây là sai lầm thường mắc phải của bậc phụ huynh khi nuôi con.
Cho trẻ ăn quá nhiều đạm vô tình khiến trẻ trở nên biếng ăn, chưa kể còn ảnh hưởng đến gan và thận do phải làm việc quá sức.
Lạm dụng nước hầm xương, thịt để nấu cháo, chế biến món ăn cho trẻ (không cho con ăn cả “xác” thực phẩm) vì nghĩ rằng loại nước này giàu dinh dưỡng, tốt cho trẻ. Thực chất, nước hầm xương chứa rất ít dưỡng chất.
Cho trẻ ăn quá nhiều thực phẩm giàu đạm cũng có thể khiến trẻ chậm tăng cân
3. Trẻ thiếu vitamin và khoáng chất
Thực tế, có không ít trường hợp bé chậm tăng cân, thấp bé so với các bạn cùng tuổi do chế độ ăn uống hàng ngày không đảm bảo hoặc thiếu hụt vitamin và khoáng chất quan trọng đối với sự phát triển như sắt, kẽm, canxi, kali, vitamin A, B, D…
Trẻ chậm tăng cân còn do cơ thể thiếu vitamin và khoáng chất
4. Trẻ mắc các vấn đề bệnh lý
Bệnh về đường tiêu hóa: Bé chậm tăng cân do mắc các vấn đề về đường tiêu hóa như rối loạn tiêu hóa, táo bón, cơ thể kém hấp thu, hay nôn trớ, trào ngược dạ dày thực quản, bất dung nạp lactose,… gây ảnh hưởng đến tiêu hóa và kém hấp thu dinh dưỡng ở trẻ.
Bị nhiễm ký sinh trùng đường ruột: Giun, sán sống ký sinh trong đường ruột và hút hết mọi dưỡng chất trẻ ăn vào;
Bệnh lý miệng – hầu – họng;
Bệnh tim bẩm sinh,…
5. Trẻ biếng ăn
Tình trạng lười/chán hoặc biếng ăn ở trẻ cũng khiến cân nặng đứng yên một chỗ mãi không tăng. Do biếng ăn nên các dưỡng chất nạp vào cơ thể không đủ cho sự phát triển, vận động hàng ngày vì vậy khiến trẻ chậm tăng cân.
6. Trẻ quá hiếu động
Hiếu động hoặc hiếu động quá mức bình thường sẽ khiến tốc độ trao đổi chất diễn ra nhanh chóng, điều này khiến cơ thể trẻ tiêu hao nhiều năng lượng. Việc cơ thể tiêu hao nhiều năng lượng trong khi lượng dưỡng chất nạp vào cơ thể không đủ, thiếu hụt cũng sẽ khiến trẻ chậm tăng cân. Việc ham chơi và mất tập trung khi ăn làm trầm trọng thêm tình trạng chậm tăng cân ở trẻ.
7. Sai lầm trong cách chăm sóc trẻ
Khi bé chậm tăng cân, mẹ thường xuyên cho bé ăn cháo dinh dưỡng nấu sẵn. Bận rộn không có thời gian chuẩn bị bữa ăn cho trẻ chu đáo nhiều mẹ chọn giải pháp cho trẻ ăn cháo dinh dưỡng nấu sẵn để tiết kiệm thời gian.
Chuyên gia khuyến cáo, nếu cho trẻ ăn cháo dinh dưỡng nấu sẵn thường xuyên sẽ khiến trẻ bị thiếu hụt dinh dưỡng ảnh hưởng tới sự phát triển cân nặng và chiều cao. Chưa kể, trẻ ăn thực phẩm không an toàn có thể ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa non nớt.
Nguyên nhân khiến trẻ chậm tăng cân theo từng độ tuổi
Tất cả bậc làm cha làm mẹ đều mong muốn con mình tăng cần đều đặn. Bởi đây là một trong những dấu hiệu cho thấy trẻ có sức khỏe ổn định và phát triển khỏe mạnh. Tuy nhiên, nhiều phụ huynh đặc nặng và lo lắng thái quá về cân nặng của trẻ. Với mong muốn con bụ bẫm hơn, cha mẹ tìm mọi cách chữa biếng ăn cho trẻ (như cho con ăn thịt cóc để chữa biếng ăn, hay sử dụng thực phẩm chức năng trị biếng ăn, tăng cân cho trẻ,…). Việc thúc ép trẻ ăn có thể dẫn đến tăng cân thiếu kiểm soát, thừa cân và béo phì.
Khi bé chậm tăng cân, đặc biệt ở những cột mốc sau đây, mẹ cần thật sáng suốt và chăm con đúng cách, giúp tăng phát triển khỏe mạnh.
Các chuyên gia chia sẻ các giai đoạn “điển hình” có thể khiến bé không hoặc chậm tăng cân:
Giai đoạn 5 – 7 ngày đầu đời
Các số liệu nghiên cứu cho thấy, trong khoảng thời gian sau sinh 5 – 7 ngày, hầu hết trẻ sẽ chậm tăng cân, không tăng cân hoặc sụt giảm cân nặng… Nếu trẻ bú sữa mẹ có thể giảm 7 – 10% cân nặng so với lúc mới sinh và 5% nếu bú sữa công thức.
Một tuần đầu sau sinh hầu hết trẻ đều chậm tăng cân
Giai đoạn trẻ mọc răng
Tùy theo thể trạng, hiện tượng mọc răng có thể xảy ra sớm nhất khi trẻ được 4 tháng tuổi. Mọc răng có thể “kéo theo” các hệ quả ở trẻ như tướt mọc răng (đi ngoài lỏng và liên tục nhiều ngày), trẻ bị sốt, mệt mỏi, hay quấy khóc, lười bú…
Giai đoạn trẻ ăn dặm và hạn chế bú/cai sữa mẹ
6 tháng tuổi trẻ được khuyến khích nên ăn dặm để cung cấp thêm dưỡng chất cho quá trình phát triển. Tuy nhiên, đây là giai đoạn “chuyển giao” từ ăn thức ăn lỏng hoàn toàn (sữa mẹ/sữa công thức) sang chế độ ăn đặc hơn khiến trẻ không quen nên có thể biếng ăn hoặc cơ thể không hấp thu cũng dẫn đến tình trạng trẻ chậm tăng cân. Hơn nữa, nhiều mẹ “ngộ nhận” trẻ ăn dặm thì không cần bú sữa mẹ/công thức nên đã cai sữa hoặc giảm lượng sữa cho bé bú cũng gây ảnh hưởng đến cân nặng.
Giai đoạn trẻ đi mẫu giáo
Đây cũng được xem là “cột mốc” mà cân nặng của trẻ có thể giảm hoặc “đứng yên tại chỗ”, lý do là trẻ đột ngột đổi sang môi trường sinh hoạt mới, người chăm sóc mới, dễ mắc bệnh… Tuy nhiên, tình trạng bé chậm tăng cân chỉ xảy ra thời gian đầu, sau khoảng 3 – 5 tháng khi trẻ đã thích nghi dần với môi trường mới thì sẽ bắt đầu tăng cân trở lại.
Những yếu tố nguy cơ khiến trẻ tăng cân chậm
Bên cạnh những nguyên nhân khiến trẻ chậm tăng cân nêu trên, một số yếu tố nguy cơ dưới đây cũng được cho là góp phần ảnh hưởng đến cân nặng của trẻ:
1. Trẻ sinh non, sinh không đủ tháng
Sinh non làm tăng nguy cơ khiến bé chậm tăng cân. Hầu hết trẻ sinh non thường gặp phải tình trạng chậm tăng cân. Những trẻ chào đời trước ngày dự sinh, sinh non trong khoảng 28 – 37 tuần thai không chỉ nhẹ cân, chậm tăng cân mà còn gặp một số vấn đề sức khỏe nghiêm trọng khác. Đó là: sức đề kháng yếu kém, rối loạn tiêu hóa, thân nhiệt, chậm phát triển trí não…
2. Yếu tố di truyền
Một số ý kiến cho rằng trẻ nhẹ/chậm tăng cân không liên quan tới yếu tố di truyền. Nhưng nhiều nghiên cứu đã chỉ ra, di truyền cũng có ảnh hưởng trực tiếp đến tình trạng suy dinh dưỡng, cân nặng ở trẻ. Nhất là trẻ được sinh ra bởi những cha mẹ thấp bé, nhẹ cân. Tuy nhiên, tình trạng nhẹ cân do di truyền có thể được cải thiện nếu trẻ được chăm sóc dinh dưỡng phù hợp.
3. Bệnh vàng da
Hầu hết những trẻ sinh non đều có nguy cơ bị vàng da sau sinh. Những trẻ mắc bệnh vàng da luôn có cảm giác muốn ngủ, ngủ li bì, mê man và lười biếng bú (ngay cả khi đã đánh thức trẻ dậy). Việc trẻ ngủ nhiều không ăn tất nhiên cân nặng cũng bị ảnh hưởng. (1)
4. Bé hay bị nôn trớ
Việc nôn trớ liên tục sau khi bú sữa/ hoặc ăn uống thường khiến trẻ luôn cảm thấy mệt mỏi, khó chịu, sợ ăn/uống do cổ họng bị kích thích. Tình trạng cũng được xem là yếu tố nguy cơ ảnh hưởng đến sự phát triển cân nặng của trẻ.
Nôn trớ là một trong những nguyên nhân khiến trẻ chậm tăng cân
Những ảnh hưởng nghiêm trọng khi trẻ chậm tăng cân
PGS.TS.BS Lê Bạch Mai cho biết, trẻ bị thiếu hụt dưỡng chất, chậm tăng cân không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất, mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển trí não và dễ mắc bệnh hơn trẻ có cân nặng bình thường. Cụ thể:
1. Trẻ dễ mắc bệnh
Bé chậm tăng cân khiến trẻ dễ mắc bệnh. Biếng ăn, chậm tăng cân sẽ khiến cơ thể suy nhược, sức đề kháng giảm sút… đây là điều kiện thuận lợi để vi khuẩn, vi rút xâm nhập vào cơ thể và gây bệnh. Nếu chậm tăng cân kéo dài trẻ sẽ có các nguy cơ mắc nhiễm trùng hô hấp, rối loạn tiêu hóa, tiêu chảy… và bệnh thường kéo dài, rất lâu khỏi.
2. Chậm phát triển thể chất
Cơ thể không được cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng để đảm bảo cho quá trình phát triển sẽ khiến các cơ quan quan trọng có sự… khựng lại. Đáng nói, chậm tăng cân, chậm phát triển thể chất nếu xảy ra trong giai đoạn 5 năm đầu đời sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển tầm vóc của trẻ trong tương lai.
3. Ảnh hưởng đến sự hoàn thiện và phát triển trí não
Không chỉ khiến sức đề kháng suy yếu, trẻ chậm phát triển thể chất, chậm tăng cân còn ảnh hưởng đến sự phát triển trí não, sự linh hoạt, nhanh nhẹn của trẻ. Do các dưỡng chất tối cần thiết với trí não như DHA, sắt, i-ốt, chất béo, chất bột đường… không được cung cấp đầy đủ.
Trẻ ở độ tuổi 0 – 3 tuổi được xem là giai đoạn vàng phát triển. Bởi lẽ, các chỉ số như chiều cao, cân nặng, trí não phụ thuộc rất lớn vào 3 năm đầu đời. Các nhà khoa học đã chứng minh, chiều cao của trẻ ở độ tuổi trưởng thành sẽ gấp đôi chiều cao lúc 2 tuổi. Ví dụ: nếu 2 tuổi trẻ cao được 80cm thì khi trưởng thành trẻ sẽ có thể cao từ 160cm trở lên.
Do đó, giai đoạn từ sơ sinh đến 3 tuổi trẻ cần được chăm sóc tốt nhất về dinh dưỡng để phát triển thế chất, trí não. Việc bé chậm tăng cân giai đoạn này nếu không có biện pháp khắc phục, can thiệp sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng tới quá trình phát triển toàn diện của trẻ trong tương lai.
Nhận biết trẻ chậm tăng cân bằng cách nào?
Tình trạng trẻ chậm tăng cân hoặc trẻ không tăng cân được xác định trong khoảng thời gian 3 tháng liên tục. Mẹ có thể tham khảo bảng chiều cao cân nặng chuẩn của trẻ theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) bằng cách tự cân cho trẻ tại nhà hoặc đưa trẻ đi khám sức khỏe định kỳ.
Theo bảng chiều cao và cân nặng của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Biểu đồ tăng trưởng của CDC, tùy theo độ tuổi, trẻ sẽ có những chỉ số khác nhau về chiều cao và cân nặng.
Ví dụ, trẻ 6 tháng tuổi sẽ đạt mức cân nặng khoảng 7,3 – 7,9kg. Theo tính toán, trung bình mỗi tháng trẻ sẽ tăng từ 500 – 800g. Theo đó, nếu trẻ có cân nặng nhẹ hơn (khoảng 20%) so với chuẩn chung, điều này có nghĩa trẻ chậm tăng cân.
Ngoài ra, tình trạng chậm tăng cân của trẻ còn biểu hiện qua việc trẻ thường xuyên mệt mỏi, lười bú, biếng ăn, da xanh xao, tay chân gầy guộc…
Bé chậm tăng cân phải làm sao?
Chậm tăng cân không phải là bệnh, nhưng là yếu tố quan trọng để đánh giá sức khỏe, sự tăng trưởng, phát triển toàn diện của một đứa trẻ. Chậm tăng cân nếu không phát hiện sớm, có giải pháp phục hồi sẽ khiến trẻ suy dinh dưỡng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển.
Bác sĩ dinh dưỡng Nutrihome có một số lời khuyên hữu ích giúp bé tăng cân nhanh lớn, cha mẹ cần lưu tâm:
1. Đa dạng và cân đối chế độ ăn
Nếu nguyên nhân bé chậm tăng cân được xác định do sữa mẹ thiếu dinh dưỡng hoặc do mẹ cho trẻ bú không đúng cách thì cần cải thiện. Theo đó, mẹ nên xây dựng chế độ ăn hợp lý sau sinh. Mẹ có thể đến Nutrihome để tiến hành xét nghiệm thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ nhằm biết sữa mẹ đang thiếu thừa dưỡng chất gì, có đủ lượng sữa hay không. Sau đó, các bác sĩ sẽ tư vấn cho mẹ chế độ dinh dưỡng hợp lý.
Những tuần đầu sau sinh, mẹ nên cho trẻ bú đều đặn cách 2 – 3 tiếng/lần nhằm đảm bảo đủ dinh dưỡng cho trẻ phát triển.
Với trẻ bú sữa công thức, cần chú ý lựa chọn loại sữa phù hợp với độ tuổi và khẩu vị để kích thích trẻ bú, hấp thu dưỡng chất tốt hơn.
Với trẻ ăn dặm, mẹ nên xây dựng thực đơn đa dạng các loại thực phẩm, bên cạnh đó cần chú ý cách chế biến món ăn tránh mất tối đa dưỡng chất cũng như bổ sung lượng chất béo cần thiết cho trẻ trong mỗi bữa ăn. Tránh ép bé ăn quá nhiều so với nhu cầu cơ thể cần hoặc quát mắng khiến bé sợ ăn.
Đa dạng và cân đối chế độ ăn giúp bé tăng cân
2. Tẩy giun 6 tháng một lần cho bé
Tẩy giun định kỳ mỗi 6 tháng lần với trẻ trên 2 tuổi cũng là một trong những giải pháp giúp trẻ tăng cân hiệu quả. Nếu trong cơ thể có giun sán chúng sẽ “hút” nhiều chất dinh dưỡng khiến cơ thể thiếu hụt dưỡng chất, mệt mỏi, biếng ăn, chậm phát triển…
3. Theo dõi tốc độ tăng trưởng của con
Để biết chế độ dinh dưỡng áp dụng cho bé yêu đã phù hợp chưa, cân nặng của bé yêu có đạt chuẩn phát triển chưa cha mẹ có thể tham khảo bảng chiều cao – cân nặng của bé trai và bé gái của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO).
4. Khuyến khích trẻ vận động đúng cách
Cùng với dinh dưỡng khoa học, vận động – tập luyện đúng cách cũng được xem là chìa khóa giúp trẻ tăng cân khỏe mạnh. Với những trẻ lớn, hãy thường xuyên cho trẻ ra ngoài trời vận động, vui chơi khoảng 30 phút/ngày. Vận động giúp kích thích trẻ ăn ngon hơn, nhiều hơn, từ đó tăng cân.
5. Cải thiện hệ tiêu hóa của trẻ
Hệ tiêu hóa được ví von như một “nhà máy” xử lý thức ăn. Nếu “nhà máy” xử lý thức ăn “có vấn đề”, bị rối loạn sẽ khiến việc hấp thu dưỡng chất không hiệu quả, dẫn đến chậm tăng cân. Do đó, để cải thiện cân nặng của trẻ cần cải thiện chức năng, công suất là việc của “nhà máy” tiêu hóa bằng men vi sinh giúp bổ sung lợi khuẩn probiotics và chất xơ hòa tan từ thực vật prebiotics.
6. Cung cấp thêm vitamin, khoáng chất dưới sự hướng dẫn của bác sĩ
Cuối cùng, để giải quyết tình trạng bé chậm tăng cân hay trẻ không tăng cân, ngoài tuân thủ những hướng dẫn trên mẹ có thể tham khảo thêm ý kiến bác sĩ để bổ sung vitamin và khoáng chất quan trọng cho cơ thể.
Bổ sung đúng cách vitamin D, canxi, kẽm, sắt, đồng, kali… vừa giúp cải thiện cân nặng của trẻ nhanh chóng, hiệu quả vừa hạn chế nguy cơ còi xương, thấp bé, tăng phát triển trí tuệ.
7. Nên cho trẻ khám sức khỏe định kỳ
Đây là cách tốt nhất để tìm hiểu nguyên nhân tại sao trẻ không tăng cân. Mẹ nên đưa con đến các trung tâm dinh dưỡng uy tín để được các bác sĩ tư vấn lời khuyên và đưa ra giải pháp tốt nhất giúp con tăng cân đều đặn, luôn khỏe mạnh và phát triển toàn diện.
Hy vọng với những thông tin hữu ích mà bài viết đã chia sẻ, cha mẹ phần nào giảm bớt nỗi lo khi bé chậm tăng cân. Khi trẻ chậm tăng cân, cha mẹ cần giữ bình tĩnh và sáng suốt để tìm ra giải pháp phù hợp cho con mình. Xây dựng thực đơn giàu dinh dưỡng phù hợp với độ tuổi của trẻ để thúc đẩy tăng trưởng và giúp bé yêu tăng cân. Nếu mẹ lo lắng con bị suy dinh dưỡng hoặc đã thử nhiều cách nhưng tình trạng trẻ không tăng cân vẫn tiếp diễn, hãy đưa bé đến gặp bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng để tìm nguyên nhân và cách giải quyết tốt nhất. Chúc bé hay ăn chóng lớn, mạnh khỏe mẹ hết lo.
